Zagospodarować i odrestaurować Zamek Piastowski w Raciborzu...

Samorząd Powiatu Raciborskiego, przy współpracy z mieszkańcami oraz osobami i instytucjami zajmującymi się ochroną zabytków, chce doprowadzić do odrestaurowania i efektywnego wykorzystania Zamku Piastowskiego w Raciborzu. Decyzją Starosty Raciborskiego powołany został zespół roboczy ds. ustalenia funkcji Zamku Piastowskiego w Raciborzu. 29 czerwca br. w Starostwie Powiatowym w Raciborzu odbyło się pierwsze spotkanie tego gremium.

W skład zespołu wchodzą: Miejski Konserwator Zabytków w Raciborzu - Joanna Muszała-Ciałowicz, Barbara Fudali z Pracowni Architektonicznej "ARCHIT", Zygmunt Konopka ze Śląskiego Urzędu Wojewózkiego w Katowicach, a także historyk - Grzegorz Wawoczny i radni Rady Powiatu Raciborskiego - Krystyna Słotwińska i Norbert Mika. Ponadto jako konsultanci w pracach zespołu uczestniczyć będą: Alina Pająk z Urzędu Miasta Racibórz, Gabriela Lenartowicz ze Śląskiego Towarzystwa Gospodarczego "Pro Europa" oraz Andrzej Żółty z Raciborskiego Przedsiębiorstwa Inwestycyjnego. Zadaniem zespołu jest wypracowanie koncepcji zagospodarowania Zamku Piastowskiego w Raciborzu.

Podczas pierwszego spotkania zespołu 29 czerwca br. omówiono obecny stan zabytku, a także możliwości jego renowacji przy wykorzystaniu środków europejskich.
W ostatnich latach osadzono na palach budynek mieszkalny, kaplicę i budynek bramny. W najlepszym stanie technicznym jest kaplica zamkowa, a w najgorszym budynek bramny, gdzie do zrobienia jest dach. Elementy zabytkowe zamku zostały częściowo odrestaurowane.

Gabriela Lenartowicz ze Śląskiego Towarzystwa Gospodarczego "Pro Europa" poinformowała o możliwościach wykorzystania środków europejskich przy renowacji zamku.
Ze względu na regionalny charakter zabytku, środki pozyskać można ze Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego (ZPORR) w ramach działania z zakresu kultury. W tym przypadku jednak zamek musiałby zostać przeznaczony głównie na cele turystyczne. Przeszkodą mogą być wymagania formalne ZPORR. Przy składaniu wniosku konieczna jest bowiem pełna dokumentacja.
Duże szanse na pozyskanie środków możliwe są jednak w ramach Instrumentu Norweskiego. Prace można wykonywać etapami. W pierwszym etapie np. można by się było zastanowić nad oddaniem do użytku budynków bramnego i mieszkalnego, z przeznaczeniem na cele kulturalne czy turystyczne. "Potem należałoby się przygotować do nowego okresu programowania UE na lata 2007-2013" - radziła Lenartowicz.

Podczas spotkania rozważano wstępnie funkcję, jaką powinien spełniać Zamek Piastowski w Raciborzu. Pojawiło się kilka koncepcji, a wśród nich m.in. centrum hotelowo-kongresowo-gastronomiczne, ośrodek regionalny czy też lokalizacja tu wydziału artystycznego lub rektoratu Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Raciborzu.
Zygmunt Konopka ze Śląskiego Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach porównał obecny stan raciborskiego zamku do zabytku w Cieszynie. Wykorzystano transgraniczne położenie Cieszyny i pozyskano środki z funduszu PHARE, dzięki którym odrestaurowano zamek i przeznaczono go na cele kulturalno-konferencyjne. "Myślę, że taka sama szansa stoi przed powiatem raciborskim" - mówił Z. Konopka.
Alina Pająk z Urzędu Miasta Racibórz zwróciła uwagę, że istnieje już kilka projektów zagospodarowania Zamku Piastowskiego w Raciborzu, będących pracami dyplomowymi studentów. "Można by je było przejrzeć, żeby nie powielać koncepcji i nie wyważać już otwartych drzwi" - mówiła A. Pająk.

Na zakończenie rozmów ustalono, że kolejne spotkania odbędzie się w połowie lipca br. Wtedy też dyskutowane będą koncepcje zagospodarowania zamku w Raciborzu wraz z możliwościami ich sfinansowania ze środków europejskich. Swoje pomysły przedstawią członkowie zespołu, omówione też zostaną pomysły studentów.

Przypomnijmy. Zamek Piastowski w Raciborzu to nieruchomość, której właścicielem jest Skarb Państwa, a w jego imieniu zarządza nią Starosta Raciborski.
"Środki, jakie otrzymujemy ze Skarbu Państwa na utrzymanie zabytku z ledwością starczają na bieżące potrzeby. Nie dysponujemy takimi pieniędzmi, które pozwoliłyby nam na remont zamku. Nasze członkostwo w Unii Europejskiej stwarza jednak możliwości pozyskiwania zewnętrznych funduszy na renowację zabytkowych nieruchomości. Filozofia Unii Europejskiej jest taka, że musi dominować funkcja, a nie same odbudowanie czegoś. Stąd też zależy nam na wypracowaniu koncepcji zagospodarowaniu zabytku, wspólnie ze specjalistami, jak również z udziałem samych mieszkańców ziemi raciborskiej" - wyjaśnia Adam Hajduk, Wicestarosta Powiatu Raciborskiego

Zamek Piastowski w Raciborzu stoi na miejscu jednego z pięciu grodzisk Golężyców. Gród obronny wspominany jest w "Kronice" Galla Anonima, pod rokiem 1108, kiedy został zajęty przez wojów Krzywoustego.

Potem nadgraniczna kasztelania państwa Piastów. Na przełomie XII/XIII wieku - siedziba księcia Mieszka Plątonogiego (twórcy Księstwa Raciborskiego, na krótko władcy Polski). Do końca XIII wieku - siedziba książąt opolsko-raciborskich (potomków Plątonogiego).

Od końca XIII wieku - siedziba księcia raciborskiego Przemysława, potem jego syna Leszka (ostatniego Piasta raciborskiego). Po śmierci Leszka, Księstwem Raciborskim rządzili przemyślidzi opawscy.

Od początku XVI wieku, po śmierci przemyślida raciborskiego Walentego, zamek przechodził z rąk do rąk różnych rodów możnowładczych. Do 1945 roku należał do dóbr Księcia Raciborskiego z rodu Hohenlohe.

Już za czasów Plątonogiego na zamku znajdowała się romańska rotunda, zaś w czasach księcia Mieszka (późniejszego władcy cieszyńskiego) i księcia Przemysława następuje budowa zamku murowanego i ufundowanie (na miejscu dawnej świątyni romańskiej) gotyckiej kaplicy. Po wielu przekształceniach kaplica stanowi dziś jeden z najcenniejszych górnośląskich zabytków, zwany perłą śląskiego gotyku.

Przy zamku od połowy XVI wieku funkcjonował browar - najstarszy browar
na Górnym Śląsku.

W 1683 roku na Zamku Piastowskim w Raciborzu przebywał, na zaproszenie hrabiego Oppersdorffa, król Jan III Sobieski.

Jedna z legend mówi, że z dziedzińca zamkowego prowadzi tajne przejście pod Odrą do położonego na przeciwległym brzegu Klasztoru Dominikanów.