Centrum turystyki kulturowej to koncepcja zagospodarowania Zamku Piastowskiego w Raciborzu...

Centrum zachowania i rozwoju dziedzictwa kulturowego obszaru śląsko-morawskiego - to koncepcja na zagospodarowanie Zamku Piastowskiego w Raciborzu, jaką wypracował specjalny zespół roboczy ds. ustalenia funkcji zabytku. Samorząd Powiatu Raciborskiego, przy współpracy z mieszkańcami oraz osobami i instytucjami zajmującymi się ochroną zabytków, chce doprowadzić do odrestaurowania i efektywnego wykorzystania Zamku Piastowskiego w Raciborzu. 18 lipca br. w Starostwie Powiatowym w Raciborzu odbyło się kolejne posiedzenie powołanego decyzją Starosty Raciborskiego zespołu.

Centrum zachowania i rozwoju dziedzictwa kulturowego obszaru śląsko-morawskiego to propozycja stworzenia na terenie raciborskiego zamku swego rodzaju centrum turystyki kulturowej. Pomysł przedstawiła Gabriela Lenartowicz ze Śląskiego Towarzystwa Gospodarczego "Pro Europa", uwzględniając wstępne koncepcje członków zespołu roboczego ze spotkania w dniu 30 czerwca br. Pomysł zakłada remont i adaptację budynku bramnego na potrzeby centrum organizacji imprez zamkowych i obsługi ruchu turystycznego, a także parteru budynku mieszkalnego na cele edukacyjne i wystawiennicze, a wyższe kondygnacje zostałyby przeznaczone na potrzeby hotelowo-gastronomiczne. Z kolei kaplica zamkowa byłaby miejscem koncertów kameralnych i specjalnych uroczystości religijnych. W zabytkowych obiektach pobrowarnych miałoby docelowo powstać Międzynarodowe Centrum Wymiany Naukowej i Artystycznej. Dziedziniec zaś miałby zostać zaadaptowany na potrzeby organizacji spektakli i koncertów plenerowych. Tu mógłby powstać również amfiteatr. Koncepcja zakłada ponadto rewitalizację otoczenia zamku i parku nad Odrą tak, by zamek był widoczny w panoramie miasta.

Przyjęta przez zespół powyższa koncepcja dostosowana została do wymogów tzw. Instrumentu Norweskiego - funduszu, z którego miałaby zostać sfinansowana inwestycja. Prace zostałyby przeprowadzane etapami, pod nadzorem archeologów i architektów, którzy jednocześnie będą prowadzić badania. Pierwszy etap przewiduje remont i adaptację budynku bramnego na centrum organizacji imprez zamkowych i obsługi ruchu turystycznego, remont i adaptację parteru budynku mieszkalnego na cele edukacyjne i wystawiennicze, a także rewitalizację dziedzińca i jego adaptację na potrzeby spektakli. Koszt prac w tym etapie wyniesie 1 mln euro. Jest szansa na pozyskanie do 85% tej sumy ze środków Instrumentu Norweskiego. Inwestycja ma być finansowana ponadto ze budżetów samorządów, państwa i innych funduszy europejskich. Koncepcja zakłada też udział tzw. partnera publiczno-prywatnego.

Zespół roboczy ds. ustalenia funkcji Zamku Piastowskiego w Raciborzu przyjął tę propozycję. Ustalono ponadto, że obecnie zostanie opracowany stosowny wniosek o dotację z Instrumentu Norweskiego, który przedstawiony zostanie członkom zespołu na początku września br. Do końca października br. projekt powinien zostać złożony w instytucji finansującej. W przypadku pozytywnej decyzji, prace na zamku mogłyby się rozpocząć już w drugim półroczu 2006 roku.

Rozważano także propozycję powołania specjalnego stowarzyszenia, które w późniejszym etapie prowadziłoby prace związane z zagospodarowaniem Zamku Piastowskiego. Miałaby to być organizacja niezależna, co gwarantowałoby ciągłość podejmowanych prac inwestycyjnych.

W skład zespołu roboczego ds. ustalenia funkcji zamku, przypomnijmy, wchodzą: Miejski Konserwator Zabytków w Raciborzu - Joanna Muszała-Ciałowicz, Barbara Fudali z Pracowni Architektonicznej "ARCHIT", Zygmunt Konopka ze Śląskiego Urzędu Wojewózkiego w Katowicach, a także historyk - Grzegorz Wawoczny i radni Rady Powiatu Raciborskiego - Krystyna Słotwińska i Norbert Mika. Ponadto jako konsultanci w pracach zespołu uczestniczyć będą: Alina Pająk z Urzędu Miasta Racibórz, Gabriela Lenartowicz ze Śląskiego Towarzystwa Gospodarczego "Pro Europa" oraz Andrzej Żółty z Raciborskiego Przedsiębiorstwa Inwestycyjnego.

Zamek Piastowski w Raciborzu to nieruchomość, której właścicielem jest Skarb Państwa, a w jego imieniu zarządza nią Starosta Raciborski. Środki, jakie otrzymuje Powiat Raciborski ze Skarbu Państwa na utrzymanie zabytku z ledwością starczają na bieżące potrzeby. Samorząd nie dysponuje takimi pieniędzmi, które pozwoliłyby na remont zamku. Nasze członkostwo w Unii Europejskiej stwarza jednak możliwości pozyskiwania zewnętrznych funduszy na renowację zabytkowych nieruchomości. Największe szanse stwarza tzw. Instrument Norweski, czyli specjalny program wspólnotowy, który finansują państwa nie zrzeszone w UE - Norwegia, Lichtenstein i Islandia.

Zamek Piastowski w Raciborzu stoi na miejscu jednego z pięciu grodzisk Golężyców. Gród obronny wspominany jest w "Kronice" Galla Anonima, pod rokiem 1108, kiedy został zajęty przez wojów Krzywoustego.

Potem nadgraniczna kasztelania państwa Piastów. Na przełomie XII/XIII wieku - siedziba księcia Mieszka Plątonogiego (twórcy Księstwa Raciborskiego, na krótko władcy Polski). Do końca XIII wieku - siedziba książąt opolsko-raciborskich (potomków Plątonogiego).

Od końca XIII wieku - siedziba księcia raciborskiego Przemysława, potem jego syna Leszka (ostatniego Piasta raciborskiego). Po śmierci Leszka, Księstwem Raciborskim rządzili przemyślidzi opawscy.

Od początku XVI wieku, po śmierci przemyślida raciborskiego Walentego, zamek przechodził z rąk do rąk różnych rodów możnowładczych. Do 1945 roku należał do dóbr Księcia Raciborskiego z rodu Hohenlohe.

Już za czasów Plątonogiego na zamku znajdowała się romańska rotunda, zaś w czasach księcia Mieszka (późniejszego władcy cieszyńskiego) i księcia Przemysława następuje budowa zamku murowanego i ufundowanie (na miejscu dawnej świątyni romańskiej) gotyckiej kaplicy. Po wielu przekształceniach kaplica stanowi dziś jeden z najcenniejszych górnośląskich zabytków, zwany perłą śląskiego gotyku.

Przy zamku od połowy XVI wieku funkcjonował browar - najstarszy browar
na Górnym Śląsku.

W 1683 roku na Zamku Piastowskim w Raciborzu przebywał, na zaproszenie hrabiego Oppersdorffa, król Jan III Sobieski.

Jedna z legend mówi, że z dziedzińca zamkowego prowadzi tajne przejście pod Odrą do położonego na przeciwległym brzegu Klasztoru Dominikanów.